Rodzaje zleceń maklerskich i ich dostępność na różnych rynkach

Zlecenie maklerskie to podstawowe narzędzie inwestora, pozwalające na zakup lub sprzedaż instrumentów finansowych, takich jak akcje, obligacje, waluty, kontrakty futures czy opcje. To kluczowy element rynku kapitałowego, który umożliwia płynność i sprawne funkcjonowanie giełd.

Rodzaje zleceń mają ogromne znaczenie podczas inwestowania na giełdzie, ponieważ decydują o cenie transakcji, jej czasie realizacji oraz warunkach wykonania. Wybór odpowiedniego zlecenia pozwala optymalizować strategię inwestycyjną i skutecznie zarządzać ryzykiem. W tym artykule przybliżymy najważniejsze rodzaje zleceń maklerskich, omawiając ich funkcjonowanie zarówno na polskim rynku (GPW), jak i na rynkach zagranicznych.

Podstawowe rodzaje zleceń maklerskich

Zlecenie po cenie rynkowej (PCR)

Zlecenie PCR, znane jako market order, to najprostszy rodzaj zlecenia, który gwarantuje natychmiastową realizację po najlepszej dostępnej cenie. Jest idealne dla inwestorów, którym zależy na szybkim wejściu lub wyjściu z rynku, nawet kosztem możliwego poślizgu cenowego.

Zalety:

• Natychmiastowa realizacja
• Niskie prowizje
• Skuteczne na płynnych rynkach

Wady:

• Brak kontroli nad ostateczną ceną
• Możliwy poślizg cenowy na rynkach o dużej zmienności

Zlecenie z limitem ceny (LIMIT)

Zlecenie LIMIT pozwala określić maksymalną cenę zakupu lub minimalną cenę sprzedaży. Dzięki temu inwestor ma pełną kontrolę nad ceną, ale transakcja może nie zostać zrealizowana, jeśli rynek nie osiągnie określonego poziomu.

Zalety:

• Pełna kontrola nad ceną transakcji
• Możliwość uzyskania korzystniejszej ceny
• Skuteczne w warunkach niskiej płynności

Wady:

• Brak gwarancji realizacji
• Możliwe długie oczekiwanie na wykonanie

Rodzaje zleceń maklerskich w Polsce

Na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW) inwestorzy mają do dyspozycji specyficzne rodzaje zleceń, które uwzględniają charakterystykę polskiego rynku.

• Zlecenie Po Każdej Cenie (PKC): Jest to zlecenie bez określonego limitu ceny, które jest realizowane natychmiast po najlepszych dostępnych cenach zleceń przeciwnych w arkuszu zleceń. Podobnie jak zlecenie rynkowe, zlecenie PKC może być zrealizowane w kilku transakcjach po różnych cenach. Inwestor składający zlecenie PKC nie ma możliwości kontroli kursu realizacji. Część niezrealizowana na fixingach pozostaje w arkuszu jako PKC. Zlecenie PKC można składać w fazie przed otwarciem, przed zamknięciem oraz w fazie notowań ciągłych. Ma taki sam priorytet realizacji jak zlecenia PCR.  
• Zlecenie Po Cenie Rynkowej (PCR): Zlecenie PCR jest realizowane po najlepszej cenie zlecenia przeciwstawnego oczekującego na realizację w arkuszu zleceń w fazie notowań ciągłych. Jeśli w czasie otwarcia w arkuszu obecne jest przynajmniej jedno zlecenie PCR i jednocześnie brak jakiegokolwiek zlecenia po przeciwnej stronie arkusza, handel na danym instrumencie zostaje zawieszony. Zlecenia PCR składane w fazie dogrywki są odrzucane. Zlecenie PCR zastępuje dotychczasowe zlecenia PCR i PCRO i przyjmuje zmieniony sposób realizacji. Można je składać w fazie przed otwarciem, przed zamknięciem oraz podczas notowań ciągłych. Ma taki sam priorytet realizacji jak zlecenia PKC.  
• Zlecenie z Limitem Ceny (LIMIT): Zlecenie LIMIT zawiera limit ceny i może być realizowane wyłącznie po cenie określonej w tym limicie albo po cenie niższej w przypadku zlecenia kupna, albo po cenie wyższej w przypadku zlecenia sprzedaży.  
• Zlecenia STOP: Są to zlecenia z limitem aktywacji, wykorzystywane w strategiach opartych na założeniu, że kurs danego instrumentu finansowego będzie podążał w oczekiwanym kierunku po przekroczeniu ustalonego poziomu.
  • STOP Limit: Zlecenie z limitem aktywacji zawierające określony limit ceny, po której zlecenie ma być zrealizowane. Po aktywacji staje się zleceniem z limitem.  
  • STOP Loss: Zlecenie z limitem aktywacji bez określonego limitu realizacji (limit ten określony jest jako PKC). Po aktywacji staje się zleceniem PKC.  
• Zlecenie PEG: Zlecenie z limitem, którego limit automatycznie podąża za najlepszym limitem zlecenia kupna lub sprzedaży w arkuszu, zwiększając możliwość realizacji. Inwestor ma możliwość zdefiniowania dodatkowego limitu: maksymalnego dla zleceń kupna, minimalnego dla zleceń sprzedaży.  
• Zlecenie Ważne na Najbliższy Fixing (WNF): Przyjmowane w każdej fazie sesji, ale aktywne tylko na najbliższym fixingu (otwarciu, zamknięciu lub podczas fazy równoważenia instrumentu). Niezrealizowana część jest usuwana natychmiast po fixingu. Wszystkie zlecenia WNF są automatycznie anulowane po zakończeniu sesji. Realizacja następuje zgodnie z priorytetem czasu przyjęcia zlecenia.  
• Zlecenie Ważne Na Zamknięcie (WNZ): Przyjmowane w każdej fazie sesji, ale bierze udział tylko w najbliższym fixingu na zamknięcie. Niezrealizowana część jest usuwana natychmiast po fixingu na zamknięcie. Wszystkie zlecenia WNZ są automatycznie anulowane po zakończeniu sesji. Realizacja następuje zgodnie z priorytetem czasu przyjęcia zlecenia.  
• Zlecenie Ważne Do Czasu (WDC): Pozostaje w arkuszu do czasu określonego przez składającego zlecenie (z dokładnością do jednej sekundy) w bieżącym dniu sesyjnym.  
• Oznaczenia Ważności Zleceń: D (Ważne na dzień bieżący), WDD (Ważne do oznaczonego dnia), WDA (Ważne na czas nieoznaczony – max 365 dni), WDC, WNF, WNZ, WIA (Wykonaj i Anuluj), WLA (Wykonaj lub Anuluj).  
• Dodatkowe Warunki Realizacji Zleceń: MWW (Warunek Minimalnej Wielkości Wykonania), WUJ (Warunek Wielkości Ujawnianej).  

Rodzaje zleceń maklerskich dla instrumentów lewarowanych

Standardowe rodzaje zleceń, takie jak zlecenia rynkowe, z limitem i stop, są powszechnie stosowane w handlu instrumentami lewarowanymi, w tym kontraktami futures, opcjami i kontraktami CFD. Ich podstawowe mechanizmy działania pozostają zasadniczo takie same.  

W handlu kontraktami futures popularne są zlecenia rynkowe, z limitem i stop. Istnieją również ich warianty, takie jak zlecenia rynkowe z limitem, zlecenia rynkowe z ochroną oraz zlecenia stop z ochroną. Używane są także specyficzne typy zleceń, takie jak Market If Touched (MIT), Stop Close Order (SCO) i Fill or Kill (FOK). Standardowe są opcje ważności zlecenia, takie jak Day i Good Till Cancel (GTC). Handel kontraktami futures często wiąże się ze specjalistycznymi wariantami standardowych typów zleceń, które uwzględniają unikalne cechy i ryzyka tych instrumentów. Mechanizmy ochrony są szczególnie istotne ze względu na potencjał znaczących ruchów cen.  

W handlu opcjami wykorzystuje się zlecenia rynkowe, z limitem i stop. Specyficzne działania związane ze zleceniami obejmują Buy to Open, Buy to Close, Sell to Open i Sell to Close. Zlecenia z limitem są generalnie rekomendowane w handlu opcjami ze względu na potencjalną zmienność cen. Zlecenia rynkowe powinny być stosowane z ostrożnością. Zlecenia stop-loss, choć dostępne, mogą nie być idealne dla opcji ze względu na ryzyko uruchomienia zleceń rynkowych w zmiennych warunkach. Zlecenia stop-limit oferują większą kontrolę. Handel opcjami ma swój własny zestaw działań związanych ze zleceniami otwierania i zamykania pozycji, a wybór między zleceniem rynkowym a z limitem jest szczególnie krytyczny ze względu na derywacyjny charakter i potencjał szybkich zmian cen.  

W handlu kontraktami CFD (Contract for Difference) podstawowymi typami zleceń są zlecenia rynkowe, z limitem i stop. Zaawansowane typy zleceń, takie jak OCO (One Cancels the Other) i trailing stop, są powszechnie stosowane do zarządzania ryzykiem i wychwytywania potencjalnych wybicia z konsolidacji. Zlecenia stop-loss i stop-limit są kluczowe dla zarządzania wbudowaną dźwignią finansową i potencjałem znacznych strat w handlu CFD. Niektórzy brokerzy mogą oferować gwarantowane zlecenia stop, potencjalnie za opłatą. Handel CFD w dużym stopniu opiera się na typach zleceń zarządzania ryzykiem, takich jak stop-loss i stop-limit, ze względu na wysoki poziom dźwigni finansowej. Dostępność zleceń OCO i gwarantowanych stop zapewnia dodatkowe narzędzia dla aktywnych traderów.  

Rodzaje Zleceń dla Instrumentów Lewarowanych

Zaawansowane rodzaje zleceń maklerskich

Zlecenie STOP (Stop-Loss)

To narzędzie ochrony kapitału, które automatycznie aktywuje sprzedaż aktywa, gdy jego cena spadnie do określonego poziomu. Zlecenia STOP mogą również służyć do zakupu, gdy cena przekroczy dany pułap.

Rodzaje zleceń STOP:

• Stop-Loss – ogranicza straty na długiej pozycji
• Buy Stop – kupno po przekroczeniu określonej ceny

Zalety:

• Ograniczenie strat
• Automatyczna realizacja

Wady:

• Brak gwarancji ceny realizacji
• Możliwe gwałtowne ruchy cenowe powodujące niekorzystne wykonanie

Zlecenie STOP LIMIT

Jest kombinacją zlecenia STOP i LIMIT. Po osiągnięciu ceny aktywacji zlecenie zamienia się w zlecenie LIMIT, dając inwestorowi większą kontrolę nad ceną wykonania. Może jednak nie zostać zrealizowane, jeśli rynek szybko minie cenę limitu.

Zlecenie Trailing Stop

Dynamiczna odmiana zlecenia STOP, która automatycznie dostosowuje cenę aktywacji do ruchów rynkowych. Pozwala na maksymalizację zysków przy jednoczesnym ograniczeniu ryzyka.

Inne zlecenia warunkowe

• All-or-None (AON) – transakcja zostaje wykonana tylko w całości, inaczej jest anulowana.
• Immediate-or-Cancel (IOC) – realizacja natychmiastowa w całości lub części, a reszta jest anulowana.
• Fill-or-Kill (FOK) – musi być wykonane natychmiast i w całości, inaczej jest anulowane.
• Good 'Til Canceled (GTC) – zlecenie ważne do momentu anulowania przez inwestora.
• Market-On-Close (MOC) – realizacja po cenie zamknięcia sesji giełdowej.
• One-Cancels-the-Other (OCO) – jedno zlecenie anuluje drugie.
• One-Triggers-the-Other (OTO) – realizacja jednego zlecenia aktywuje drugie.

Ryzyka i korzyści różnych rodzajów zleceń

Zlecenia rynkowe charakteryzują się wysoką pewnością i szybkością realizacji. Jednakże, wiążą się z niepewnością co do ostatecznej ceny transakcji i potencjalnym poślizgiem cenowym, szczególnie na rynkach o dużej zmienności lub niskiej płynności. Głównym kompromisem w przypadku zleceń rynkowych jest więc pewność realizacji kosztem braku kontroli nad ceną. Inwestorzy muszą rozważyć, czy priorytetem jest dla nich natychmiastowe wykonanie zlecenia, czy też akceptują potencjalnie mniej korzystną cenę.  

Zlecenia z limitem ceny oferują kontrolę nad maksymalną ceną zakupu lub minimalną ceną sprzedaży oraz potencjał uzyskania lepszej ceny („lub korzystniejszej”). Ryzykiem jest jednak możliwość niezrealizowania zlecenia, jeśli cena rynkowa nigdy nie osiągnie ustalonego limitu, a także potencjalne częściowe realizacje i opóźnienia w wykonaniu. Chociaż zlecenia z limitem zapewniają ochronę ceny, inwestorzy muszą liczyć się z tym, że ich zlecenie może nie zostać zrealizowane, jeśli rynek nie poruszy się zgodnie z ich oczekiwaniami. Jest to kluczowe dla inwestorów z konkretnymi docelowymi cenami.  

Zlecenia STOP są przydatne do ograniczania potencjalnych strat i zabezpieczania zysków, a także mogą automatyzować handel w oparciu o poziomy cenowe. Ryzykiem jest jednak brak gwarancji ceny realizacji i możliwość znacznego poślizgu cenowego, a także ryzyko aktywacji zlecenia przez tymczasowe wahania rynkowe („whipsaws”). Zlecenia STOP są cennymi narzędziami zarządzania ryzykiem, ale są podatne na zmienność rynkową, co może prowadzić do realizacji po niekorzystnych cenach. Inwestorzy powinni starannie rozważyć umiejscowienie zleceń stop.  

Zlecenia STOP LIMIT oferują większą kontrolę nad ceną realizacji w porównaniu ze zwykłymi zleceniami stop poprzez określenie limitu. Zwiększa się jednak ryzyko niezrealizowania zlecenia, jeśli cena rynkowa szybko minie cenę limitu po aktywacji stop. Zlecenia STOP LIMIT stanowią kompromis między ochroną ceny a prawdopodobieństwem realizacji. Inwestorzy muszą zrównoważyć chęć uzyskania określonej ceny z możliwością przegapienia transakcji.  

Zlecenia Trailing Stop automatycznie dostosowują cenę aktywacji, śledząc korzystne ruchy cen, co pozwala na ochronę zysków przy jednoczesnym pozostaniu w transakcji. Mogą jednak zostać aktywowane przez normalne wahania rynkowe, co potencjalnie prowadzi do przedwczesnego wyjścia z zyskownej transakcji. Zlecenia Trailing Stop oferują dynamiczne podejście do zarządzania ryzykiem, ale wymagają starannego ustawienia kroczącej odległości, aby uniknąć przedwczesnych wyjść z powodu niewielkich odwróceń cen.  

Ryzyka i Korzyści Powszechnych Rodzajów Zleceń

Różne rodzaje zleceń maklerskich oferują inwestorom narzędzia do precyzyjnego zarządzania swoimi transakcjami na rynkach finansowych. Zlecenia rynkowe zapewniają szybkość i pewność realizacji, ale kosztem kontroli ceny. Zlecenia z limitem ceny dają inwestorom kontrolę nad ceną, ale nie gwarantują wykonania. Zlecenia stop i stop-limit służą do zarządzania ryzykiem, ale wiążą się z potencjalnymi poślizgami cenowymi lub ryzykiem braku realizacji. Zlecenia trailing stop oferują dynamiczną ochronę zysków.

Dla polskich inwestorów, wybór odpowiedniego rodzaju zlecenia powinien zależeć od ich indywidualnych celów inwestycyjnych, tolerancji ryzyka oraz specyfiki handlowanego instrumentu i warunków rynkowych.

• Zlecenia Rynkowe: Należy stosować, gdy natychmiastowa realizacja jest kluczowa, a cena ma drugorzędne znaczenie, szczególnie na rynkach płynnych. Należy zachować ostrożność w warunkach wysokiej zmienności lub niskiej płynności.
• Zlecenia z Limitem Ceny: Warto stosować, gdy pożądana jest konkretna cena wejścia lub wyjścia z pozycji, a inwestor akceptuje ryzyko niezrealizowania zlecenia. Przydatne zarówno do otwierania nowych pozycji, jak i realizacji zysków.
• Zlecenia STOP: Należy wykorzystywać do zarządzania ryzykiem w celu ograniczenia potencjalnych strat lub zabezpieczenia zysków. Należy być świadomym potencjału poślizgu cenowego i starannie rozważyć umiejscowienie ceny aktywacji.
• Zlecenia STOP LIMIT: Można rozważyć, gdy kontrola ceny jest ważna w przypadku zlecenia stop, ale należy pamiętać o zwiększonym ryzyku niezrealizowania zlecenia.
• Zlecenia Trailing Stop: Warto stosować do dynamicznej ochrony zysków, ale należy ostrożnie ustawić odległość kroczącego stopu, aby uniknąć przedwczesnego wyjścia z transakcji.

Wybór odpowiedniego rodzaju zlecenia powinien być dostosowany do aktualnych warunków rynkowych oraz strategii inwestycyjnej inwestora. Ponadto, istotne jest zrozumienie oferty swojego brokera, zwłaszcza w kontekście handlu na rynkach zagranicznych i instrumentami lewarowanymi, gdzie dostępność i specyfika zleceń mogą się różnić.